Yanardağlar
Yanardağ çok ilginç ve aynı zamanda çok tehlikeli yeryüzü şekillerinden biridir. Bir yanardağ yıllarca hatta yüzlerce yıl normal bir dağ gibi durabilir. Ama bir gün patlar. Yanardağ patlaması sırasında dağdan lavlar püskürür, gaz ve küller yükselip devasa bulutlar oluşturur. Yakın çevreye kül ve taş yağar. Nasıl, ilginç değil mi? Yanardağları biraz daha yakından tanımaya ne dersin?
Yanardağ Nedir?
Yanardağ, yeryüzünde içinden erimiş kaya ve gazların çıktığı bir açıklıktır. Yanardağın altında yerkabuğunun derinliklerinde büyük bir magma odası olur. Burada magma bulunur.
Magma ve Lav Nedir?
Yerkabuğunda yüksek sıcaklık ve basınç altında erimiş haldeki kayalara magma denir. Magma zaman zaman magma odasından yanardağın ağzına doğru yükselir ve yeryüzüne çıkar. Yüzeyde akarak ilerlemesini sürdürür. Yeryüzüne çıkan magmaya lav denir. Yanardağdan akan lavlar yavaş yavaş soğur ve katılaşır. Katılaşan lav kaya olur.
Yanardağdan aşağı akan lav tıpkı ateşten bir ırmak gibi görünür.
Magma ve Lav Nedir?
Yerkabuğunda yüksek sıcaklık ve basınç altında erimiş haldeki kayalara magma denir. Magma zaman zaman magma odasından yanardağın ağzına doğru yükselir ve yeryüzüne çıkar. Yüzeyde akarak ilerlemesini sürdürür. Yeryüzüne çıkan magmaya lav denir. Yanardağdan akan lavlar yavaş yavaş soğur ve katılaşır. Katılaşan lav kaya olur.
Yanardağdan aşağı akan lav tıpkı ateşten bir ırmak gibi görünür.
Yanardağ Çeşitleri
Yanardağlar etkinlik durumlarına göre aktif, uyuyan ve sönmüş olarak adlandırılır. Aktif yanardağlar hala zaman zaman lav püsküren yanardağlardır. Uyuyan yanardağlar çok uzun süredir etkinleşmemiş ama hala etkinleşme olasılığı olan yanardağlardır. Sönmüş yanardağlar da artık etkinleşmesi beklenmeyen (tehlikesiz) yanardağlardır.
Dünyada 1.500 dolayında aktif yanardağ vardır.
Dünya genelinde 350 milyon kişi, yani 20 kişiden biri, yanardağların 100 kilometre çevresinde yaşıyor.
Hawaii’deki Mauna Loa yanardağı dünyanın en büyük aktif yanardağı olarak bilinir. 38 yıl aradan sonra 2022’de patladı.
Yanardağlar Dünya’ya özgü oluşumlar değildir. Venüs ve Mars’ta da yanardağlar vardır.
Görsel kaynağı: Wikipedia (NASA - Jet Propulsion Laboratory)
Görsel kaynağı: Wikipedia (De ESA/DLR/FUBerlin/AndreaLuck)